جشن شب یلدا در ماه پارسی «دی» قرار دارد. نور، روز و روشنایی خورشید نشانههایی از آفریدگار بودند، در حالی که شب، تاریکی و سرما نشانههایی از اهریمن به شمار میرفتند. یلدا یک سنت باستانی و جشنی آریایی است که به روز تولد میترا یا مهر نسبت داده میشود.
این جشن به قدمت زمانی است که انسانها توانستند مفهوم روز و شب را درک کنند. برای در امان ماندن از خطر اهریمن در این شب، مردم دور هم جمع میشدند و با بر افروختن آتش، از خورشید طلب برکت میکردند.
آیینهای شب یلدا شامل خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار، شیرینی و میوههای گوناگون است. هرکدام از این خوراکیها نمادی دارند؛ هندوانه و انار نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.
یکی از رسوم مرسوم این شب، فال گرفتن از دیوان حافظ است. همچنین، حاضران با انتخاب و شکستن گردو، از روی پوکی یا پری آن به پیشگویی آینده میپرداختند.
نیاکان ما حدود هفت هزار سال پیش به دانش گاهشماری دست پیدا کردند و دریافتند که نخستین شب زمستان، بلندترین شب سال است.
هندوانه را در شب یلدا میخورند تا سرمای زمستان و بیماریها بر آنها غلبه نکند. در فصل پاییز، ازگیل خام را در خمره میریزند، خمره را پر از آب کرده و کمی نمک به آن میافزایند. سپس درِ خمره را میبندند و آن را در گوشهای، دور از هوای گرم اتاق، نگه میدارند. این ازگیل تا شب یلدا میماند و به میوهای آبدار و خوشمزه تبدیل میشود که به آن آوکونوس میگویند.
شب یلدا یک جشن کاملاً زنده و باستانی است و در اوستا نیز به آن اشاره شده است. در این شب، مهر (خورشید) از آسمان با هزاران چشم به ایرانیان مینگرد تا دروغ نگویند. افراد در این شب دور هم جمع میشوند تا نحسی تاریکی و اهریمن از بین برود.
سفره یلدا جنبه دینی و مقدس نیز دارد. مردم از ایزد خورشید، روشنایی و برکت میطلبند تا زمستان را به خوشی و سلامت سپری کنند. میوههای تازه و خشک و خوراکیهای مختلف که بر سر سفره گذاشته میشوند، تمثیلی از برکت و وفور نعمت در بهار و تابستانی پربار هستند.
سفره شب یلدا، سفره میزد نام دارد. میزد شامل میوههای تازه و خشک است که به افتخار مهر و نماد شادی و روشنایی بر سفره گذاشته میشود.
انار قرمز یادآور خورشید و نشانه برکت، شادی و زایش است. انار را میوه خدایان میدانند و درخت انار از درختان مینویی به شمار میرود. هندوانه نیز نماد آبادانی و پیشبرد زندگی است. رنگ قرمز هندوانه نشاندهنده دوستی، آسودگی، عشق و آبادانی است. همچنین، دانههای هندوانه نماد باروری و تولید مثل است.
آجیل شب یلدا بهمنظور نزدیکی بیشتر اعضای خانواده و از بین رفتن کینهها بر سر سفره یلدا قرار میگیرد. لبو و کدو حلوایی نماد سلامتی و تقویت سیستم ایمنی بدن هستند. خرمالو با رنگ نارنجی خود یادآور روزهای پاییزی و سرما است.
آجیل مشکلگشا و آش رشته نماد گشایش کارها، رفع گرهها و آسانی زندگی هستند. گندم بهعنوان سمبل تولد مهر و نماد رزق و روزی شناخته میشود. باقلا نوبرانه بهار است و قرار دادن آن بر سر سفره یلدا، یادآور انتظار برای آمدن بهار است.
پشمک با رنگ سفید و بافت نرم خود نمادی از برف و همچنین اشاره به شیرینی عمر طولانی دارد. شمع نماد روشنایی، گرما و پیروزی نور بر تاریکی است.
در پایان، سفره یلدا را روی کرسی میگذارند و همه افراد خانواده دور آن حلقه میزنند. نگاههای صمیمی و جمع گرم خانواده به از بین بردن کدورتها کمک میکند و جای آن را محبت و دوستی پر میکند.
باشد که دلها شاد شوند و این آیین زیبا برای نسلها باقی بماند و به یادگار برای ایران و ایرانی حفظ شود.
