مروری بر نقش و تأثیر والدین در مسائل درسی و تحصیلی فرزندان
نویسنده: آقای ابراهیم اصلانی
روان‌شناس تربیتی
نکتۀ ششم- تأمین منابع مطالعه
اینکه فرزندتان تا چه اندازه علاقه‌مند به مطالعه در بارۀ روش‌های یادگیری، مطالعه و برنامه‌ریزی باشد، به عوامل متعددی بستگی دارد. پیشنهاد کلی آن است که اگر می‌توانید انواع منابع مکتوب و غیرمکتوب مناسب و مفید در مورد روش‌های مطالعه، یادگیری، برنامه‌ریزی و درس خواندن را شناسایی و در حد وسع و امکان تهیه کنید. با توجه به رواج منابع و محتوای اینترنتی و فضای مجازی، چه بسا والدین بتوانند در تأمین منابع معتبر و قابل اطمینان نقش مؤثری بر عهده بگیرند. یک تذکر لازم هم این است که دچار افراط نشوید. حتی اگر توانایی مالی دارید، ضرورتی ندارد هر چه به دست‌تان میرسد را تهیه کنید.
نکتۀ هفتم- فوت‌وفن‌های خاص
درس خواندن و برنامه‌ریزی فوت‌وفن‌های زیادی دارد، اما بعضی موارد پایه‌ای و اساسی‌تر هستند. حتی اگر فرزندان اهل مطالعه در این باره باشند، خوب است والدین هم فوت‌وفن‌های پایه‌ای را یاد بگیرند و در شرایط و موقعیت‌های مناسب یادآوری کنند. می‌شود برای تمرین فوت‌وفن‌ها برنامه‌هایی پیش‌بینی کرد. مثلاً بعد از استخراج و اولویت‌بندی آنها، هر کدام را در طول یک هفته تمرین و مرور کرد یا موارد مهم را به‌صورت نوشته در فضایی مناسب نصب کرد.
برای ایجاد انگیزۀ بیشتر جهت یافتن فوت‌وفن‌های پایه، چند نکتۀ مهم را به اختصار و بدون توضیح می‌آورم. به دانش‌آموزان توصیه می‌شود:
- بهتر است مکان مطالعه ثابت، ساده و بدون تغییر باشد.
- به جای زیاد خواندن و چند دور خواندن، درست خواندن را یاد بگیرید.
- فرصت استفاده از کلاس درس را از دست ندهید و با مهارت‌های این کار آشنا شوید.
- تیترها و عنوان‌ها را با توجه و تمرکز بخوانید تا ارتباط موضوع و متن را بهتر درک کنید.
- به جای تصمیم‌های ناگهانی برای تغییرات بزرگ، سعی کنید با هدف‌های کوچک و تغییرات گام‌به‌گام پیش بروید.۲
نکتۀ هشتم- هم‌خوانی و همراهی
اگر شرایط مساعد بود، خوب است منابع تهیه‌شده در مورد روش‌های یادگیری و برنامه‌ریزی را با هم بخوانید، نکته‌های مهم را استخراج و کاربردشان را با هم تمرین کنید. در مورد روش‌های استفاده از منابع هم می‌توان به ایده‌های متفاوت و ابتکاری فکر کرد. یادگیری توأم والدین با فرزندان فقط نفع دوجانبه نیست، بلکه تبعات مطلوب بیشتری دارد، از جمله اینکه انگیزۀ مطالعات دیگر را فراهم می‌آورد. ایدۀ هم‌خوانی می‌تواند زمینه‌ساز مشارکت عملی و فعال والدین در آموزش روش‌های درست مطالعه و یادگیری و برنامه‌ریزی برای فرزندان باشد.
والدین باید منابع معتبر برای یادگیری و برنامه‌ریزی را برای فرزندانشان فراهم کنند و به جای کنترل، در یادگیری و تمرین همراه باشند. موفقیت تحصیلی نیاز به ارزیابی چندبعدی دارد و عملکرد والدین در زمان امتحانات و دریافت کارنامه تأثیر مستقیم بر پیشرفت فرزندان دارد
نکتۀ نهم- موفقیت‌سنجی
یکی از موهبت‌های نگرش چندبعدی دستیابی به شناخت درست و واقعی از موفقیت است. گاهی یکی از سردرگمی‌های دانش‌آموزان و والدین یافتن علت‌ها است؛ چه در مورد موفقیت و چه در مورد شکست. شناخت مؤلفه‌های موفقیت در درس خواندن و برنامه‌ریزی دو امکان فراهم می‌آورد:
اول- ملاک موفقیت‌سنجی: اینکه موفقیت چه هست و چه نیست، از افکار و نگرش‌های شما نشأت می‌گیرد. واقعیت موفقیت، همیشه با آن‌چه تصور می‌کنید، یکی نیست؛ یعنی فکر نکنید هر چیزی را که شما موففیت می‌دانید، واقعی و درست است. داشتن ملاک‌هایی برای ارزیابی موفقیت گام اول در موفقیت‌سنجی درست است.
دوم- اقدام موفقیت‌سنجی: در دست داشتن ملاک‌ها سردرگمی را کاهش می‌دهد و این احساس را ایجاد می‌کند که در ارزیابی موفقیت چیزی از قلم نیفتاده است.
اگر برای فرزندتان در امور تحصیلی مشکلی پیش آمد و مثلاً در یک یا چند درس دچار افت شد، می‌توانید با رجوع به مؤلفه‌ها و تحلیل تک‌تک آنها و هم‌چنین ارتباط‌شان با همدیگر، به این یافته‌ها برسید:
- مسئله یا مسائل عمده چیست؟
- دلایل احتمالی بروز مسائل چه بوده است؟
- چه راهکار یا راهکارهایی مناسبی برای حل مسئله وجود دارد؟
نکتۀ دهم- امتحانات و کارنامه
کارهای درست و نادرست والدین در برابر امتحانات و دریافت کارنامه تأثیر مستقیمی بر روند امور تحصیلی و درس خواندن فرزندان دارد. نمود عینی نکته‌هایی که بیان شد و به‌ویژه نکته‌های ششم تا نهم، در ایام امتحانات و کارنامه محقق می‌شود. برای نمونه، اگر فوت‌وفن‌های خاص یادگیری و مطالعه با دقت و جدیت دنبال شده باشد، باید روزهای امتحان با آرامش سپری شود. یا اگر والدین نقش انگیزشی خود را درست ایفا کرده باشند، امتحانات هم با جوّ عاطفی مطلوبی پیش خواهد رفت و کارنامه گرفتن هم در فضایی منطقی انجام خواهد شد. در هر حال، وضعیت و شرایط امتحانات و کارنامه هم برایند نگرش‌ها و اقدامات پیشین است و هم آن‌چه روی می‌دهد در ادامۀ فرایند تحصیلات و درس خواندن تأثیرگذار خواهد بود.
منبع:
۱ و ۲. کلیدهای موفقیت / مهارت‌های درس خواندن و برنامه‌ریزی. نوشته ابراهیم اصلانی. انتشارات رزمندگان.
